SKKN Giúp học sinh lớp 2 giải thành thạo những bài toán có lời văn về phép nhân và phép chia

I/ PHẦN MỞ ĐẦU

   1/ LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

 Giáo dục Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể , nó góp phần quan trọng thắng lợi vào công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc . Đất nước ta đang trong quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng . Giáo dục không chỉ tập trung đào tạo nhân lực , bồi dưỡng nhân tài mà phải đặc biệt coi trọng phát triển phẩm chất , năng lực , tự học , tự làm giàu tri thức sáng tạo của người học.Giáo dục và đào tạo phải phù hợp với qui luật phát triển khách quan, những tiến bộ của khoa học hiện đại . Phát triển giáo dục chú trọng chất lượng và hiệu quả , đồng thời thực hiện được chuẩn hóa , hiện đại hóa theo hướng mở, linh hoạt , tạo điều kiện thuận lợi để đổi mới căn bản toàn diện chương trình giáo dục .

Trước tình hình thực tế trên , văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII tiếp tục khẳng định : “ Giáo dục là quốc sách hàng đầu , phát triển giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí , đào tạo nhân lực , bồi dưỡng nhân tài. Phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học ; học đi đôi với hành , lí luận gắn với thực tiễn . Phát triển giáo dục và đào tạo phải gắn liền với nhu cầu phát triển kinh tế xã hội”. Tạo ra bước chuyển biến căn bản , mạnh mẽ chất lượng , hiệu quả làm cho giáo dục đào tạo thật sự là quốc sách hàng đầu , đáp ứng ngày càng tốt hơn trong công cuộc xây dựng bảo vệ tổ quốc . Đặc biệt trong những năm gần đây giáo dục càng trở nên quan trọng . Xã hội càng phát triển , nhu cầu nguồn lực con người càng tăng thì đòi hỏi chất lượng dạy và học cần phải được nâng cao thì khi đó mới có được sản phẩm con người phát triển một cách toàn diện cả về trí tuệ lẫn nhân cách . Giáo dục nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học , là công cụ sư phạm để người thầy sử dụng tác động vào học sinh , nó không chỉ trang bị cho học sinh kiến thức mà nhân loại đã tìm ra , mà còn bồi dưỡng cho học sinh tính năng động , óc tư duy , sáng tạo và thực hành giỏi .

      Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện . Để đảm bảo về chất lượng dạy học hiện nay , phải cụ thể hóa việc dạy học phát hiện những năng lực tiềm ẩn của mỗi học sinh trong tất cả các môn học, nhưng trong đó môn toán nó chiếm vị trí rất quan trọng bởi vì :  toán học là nghành khoa học cơ bản , nó giúp cho học sinh phát triển các năng lực , phẩm chất , trí tuệ . Giải toán không đơn thuần là làm theo mẫu mà đòi hỏi người giải toán phải nắm chắc khái niệm quan hệ toán học , nắm chắc ý nghĩa của phép tính có khả năng suy luận và làm tính thông thạo . Hiện nay ở trường tôi đang công tác năng lực giải toán của một số học sinh đang còn gặp hạn chế , kết quả còn thấp so với yêu cầu đặt ra như : Kĩ năng tính toán chưa nhanh , chưa có cách thức giải ngắn gọn ,còn lúng túng khi tìm ra hướng giải, lựa chọn phép tính còn nhầm lẫn …

  Từ những yêu cầu và nhận thức nói trên để học sinh có phương pháp suy luận lô-gich và làm được các bài toán một cách trọn vẹn. Với trách nhiệm của một người giáo viên trực tiếp giảng dạy trên lớp , tôi nhận thức sâu sắc về vai trò  của mình nhằm mục đích để làm sao nâng cao được chất lượng giáo dục cho học sinh , đặc biệt là môn toán . Chính vì vậy tôi đã chọn sáng kiến : “ Giúp học sinh lớp 2 giải thành thạo những bài toán có lời văn về phép nhân và phép chia”.

  2/ MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI:

-Người học cần nắm bắt được tri thức , kĩ năng và thực hiện các kĩ năng để đề ra giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn toán .

-Thể hiện sự tiến bộ vận dụng kiến thức đã học vào thực tế .Có thái độ tích cực , đam mê môn học .

-Rút ra những bài học kinh nghiệm trong việc giảng dạy môn toán.

Trong chương trình môn Toán lớp 2 thì dạng bài tập về phép nhân và phép chia là rất quan trọng . Qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy, cũng như qua việc theo dõi kết quả bài làm kiểm tra của học sinh thì việc giải Toán các em còn mắc nhiều sai lầm không đáng có . Do chưa nắm vững các cách giải vận dụng kĩ năng chưa linh hoạt cho nên giáo viên cần giúp học sinh tháo gỡ và giải quyết những khó khăn , vướng mắc trong học tập. Đồng thời tiếp cận gia đình - nhà trường - xã hội để thấy được thực trạng, nguyên nhân, giải pháp, những vấn đề lí luận có liên quan đến đề tài.

- Giúp cho học sinh thấy rằng toán học rất gần gũi với cuộc sống xung quanh , hoàn toàn là thực tế và việc tiếp thu các kiến thức toán ở nhà trường không chỉ

là để thi cử mà là những công cụ đắc lực để giúp các em giải quyết các vấn đề , tình huống đơn giản trong thực tế , từ đó khơi gợi , phát huy tính tích cực sáng tạo và hứng thú cho học sinh học tập môn toán.

-Tạo cho các em có tác phong học tập và làm việc có suy nghĩ, có kế hoạch, có kiểm tra, có tinh thần hợp tác, độc lập và sáng tạo, có ý chí vượt khó khăn, cẩn thận, kiên trì, tự tin.

   3/ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:

Để làm rõ mục đích đã nói trên, tôi đã nghiên cứu trên tất cả các đối tượng học sinh lớp 2B mình chủ nhiệm.

    4/ GIỚI HẠN ĐỀ TÀI:

- Sách giáo khoa, sách giáo viên và các loại sách tham khảo Toán 2.

- Nghiên cứu tài liệu một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy và học môn toán .

- Được giảng dạy lớp 2 tôi đã đúc rút được nhiều kinh nghiệm trong cách giải toán của các em học sinh lớp 2B mình giảng dạy lấy kết quả đối chứng trong từng giai đoạn khi dạy dạng toán này.

   5/ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

- Phương pháp dạy học là phương pháp tổ hợp các cách thức hoạt động của thầy và trò trong quá trình dạy học dưới sự hướng dẫn chỉ đạo của thầy nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ dạy và học . Chính vì lẻ đó mà khi tiến hành nghiên cứu, tôi thường sử dụng các phương pháp sau:

- Phương pháp quan sát

- Phương pháp điều tra , khảo sát thực tế .

- Phương pháp nghiên cứu tài liệu .

- Phương pháp gợi mở , vấn đáp.

- Phương pháp trực quan.

- Phương pháp luyện tập thực hành, luyện tập qua các bài kiểm tra, trắc nghiệm.

- Phương pháp giải quyết vấn đề .

- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.

                               II/ PHẦN NỘI DUNG

  1/ CƠ SỞ LÍ LUẬN:

  Môn Toán có tầm quan to lớn , nó là bộ môn khoa học nhiên cứu có hệ thống , phù hợp với nhận thức tự nhiên của con người . Môn toán góp phần quan trọng trong việc đặt nền móng  hình thành và phát triển nhân cách của học sinh. Cũng như những môn học khác nó cung cấp những tri thức khoa học ban đầu , những nhận thức về thế giới xung quanh nhằm phát triển năng lực nhận thức , hoạt động tư duy , rèn luyện phương pháp suy nghĩ , phương pháp suy luận logich , thao tác tư duy cần thiết để con người phát triển toàn diện và hình thành nhân cách tốt đẹp. Học sinh chủ thể của hoạt động học cần phải được cuốn hút vào hoạt động học tập do giáo viên tổ chức và chỉ đạo, thông qua đó học sinh tự khám phá những điều mình chưa biết chứ không phải tiếp thu những tri thức sắp đặt sẵn . Và đặc biệt giáo viên là người tổ chức và chỉ đạo học sinh tiến hành các hoạt động học tập . Giáo viên không áp đặt những kiến thức có sẵn mà hướng cho học sinh thông qua các hoạt động để phát triển chiếm lĩnh tri thức . Trong giải toán , học sinh phải tư duy một cách tích cực và linh hoạt , phải biết suy nghĩ năng động , sáng tạo . Vì vậy có thể coi những bài toán có lời văn về phép nhân và phép chia là một trong những hoạt động trí tuệ khó khăn , phức tạp , vì các bài toán là sự kết hợp đa dạng nhiều khái niệm .

Giải Toán không đơn thuần là làm theo mẫu mà đòi hỏi người giải toán phải nắm chắc khái niệm , nhiều quan hệ toán học , nắm chắc ý nghĩa của phép tính, có khả năng suy luận và phải làm tính thông thạo.  Để đảm bảo cho mọi đối tượng học sinh đạt chuẩn  kiến thức kĩ năng của môn toán trong chương trình . Đồng thời quá trình dạy học toán 2 phải góp phần thiết thực vào việc hình thành phương pháp học tập và làm việc khoa học tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh. Cho nên giáo viên cần tổ chức họat động học tập thường xuyên tạo ra các tình huống có vấn đề, tìm ra biện pháp lôi cuốn học sinh tự phát hiện và giải quyết vấn đề bằng cách hướng dẫn học sinh  tìm hiểu kĩ vấn đề đó.

Việc dạy toán ở tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành và rèn luyện kĩ năng thực hành cần thiết. Chính vì lẻ đó mà khi giáo viên hướng dẫn học sinh giải toán là hướng dẫn học với hành , áp dụng kiến thức đó vào đời sống thực tiễn. Góp phần hình thành những đức tính như : Tinh thần vượt khó , ý chí vươn lên, tính cẩn thận, kiên trì , chu đáo, nhờ giải toán mà học sinh có điều kiện phát triển năng lực tư duy, rèn được phương pháp suy luận .Trong thực tế việc dạy những bài toán có lời văn về phép nhân và phép chia cho học sinh lớp 2 là cả một quá trình khó khăn cho cả người dạy lẫn người học. vì ở lứa tuổi lớp 2 các em đang còn non nớt nhiều em đọc những bài toán giải có lời văn còn chưa được lưu loát và trôi chảy, các em hiểu sai yêu cầu đề bài là chuyện bình thường . Vì thế giáo viên phải hình thành các kĩ năng cần thiết giúp học sinh có điểm tựa trong quá trình thực hiện các bước giải, giáo viên cần xác định được :

-  Nội dung môn toán cần cho học sinh lĩnh hội là gì ?

- Cần tổ chức các hoạt động như thế nào ?

Tuy nhiên giáo viên phải chủ động tổ chức, hướng dẫn cho các em học sinh hoạt động theo chủ đích nhất định  để mỗi học sinh “khám phá” tự phát hiện và giải quyết bài toán thông qua việc biết thiết lập mối quan hệ giữa kiến thức mới, với các kiến thức liên quan đã học với kinh nghiệm của bản thân. Đó là cơ sở để giúp các em giải thành thạo những bài toán về phép nhân và phép chia.

  Qua thực tế giảng dạy hằng ngày và  khảo sát chất lượng của môn toán của học sinh lớp 2, tôi thấy các em nắm được kĩ năng giải toán của giáo viên truyền đạt.Cho nên tôi đã nghiên cứu thành công đề tài “Giúp học sinh lớp 2 giải thành thạo những bài toán về phép nhân và phép chia” .

  2/ THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU:

• Mặt mạnh - mặt yếu:

5. Mặt mạnh:

Phương pháp vận dụng , thiết kế và tổ chức hình thức dạy học như thế có điểm mạnh là dễ dàng lôi cuốn và tạo hứng thú cho các em tập trung cao độ vào học tập nhằm nâng cao chất lượng của tiết học .Từ đó giúp học sinh hiểu bài nhanh hơn và giờ học sẽ sôi nổi hơn, kết quả chất lượng môn học được nâng lên rõ rệt.

-Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm tạo mọi điều kiện tốt nhất cho giáo viên trong quá trình nghiên cứu cũng như trong công tác giảng dạy . Bạn bè đồng nghiệp luôn chia sẻ kinh nghiệm với nhau.Trong quá trình giảng dạy giáo viên luôn được tham gia các buổi sinh hoạt chuyên đề, dự giờ, tham gia tập huấn để nâng cao chuyên môn khi giảng dạy môn toán .

-Bản thân tôi luôn nhiệt tình trong công tác; tận tâm, tận lực với học sinh. Các  em được các bạn học giỏi hơn kèm cặp qua phong trào “ Đôi bạn cùng tiến” ; Được phụ huynh học sinh quan tâm ủng hộ nhiệt tình và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho việc học hành. Hầu hết các em đều ngoan, tự giác biết đoàn kết, giúp đỡ nhau trong học tập.

5. Mặt yếu:

- Giáo viên chưa chuẩn bị được đồ dùng dạy học đầy đủ cho các tiết dạy .

- Trong quá trình dạy giáo viên chưa phát huy hết tính tích cực , sáng tạo của học sinh . Đôi lúc giáo viên còn làm thay cho học sinh mà đáng lẻ ra các em phải tự làm.

- Trong hoạt động nhóm giáo viên chưa quán xuyến được hết .

-Một số em ý thức rèn luyện chưa cao, chưa có ý thức tự giác, chịu khó suy nghĩ trong cách giải toán.

Để nắm được thực trạng học sinh lớp 2B tôi đang phụ trách làm được bài tập giải bài toán có lời văn về phép nhân và phép chia, tôi đã tiến hành ra 2 bài toán thuộc 2 kiểu của dạng toán rồi cho các em làm bài trong thời gian 20 phút để nắm được kết quả.

                                   Kết quả cụ thể là :

Lớp tôi phụ trác gồm có 22 học sinh . Trong đó có10 em nữ ; lên lớp 22 em .

- Số học sinh giải và trình bày bài giải đúng là :    2 em = 9%

- Số học sinh trả lời sai nhưng có phép tính đúng và đáp số đúng là  :

             5 em = 22,7 %

-Số học sinh trả lời đúng và có phép tính đúng nhưng đáp số sai là :

              6 em = 27,3 %

-Số học sinh không làm được là:        9 em = 41 %

Theo bảng thống kê đầu năm học ở trên cho thấy tỉ lệ mà học sinh làm bài còn sai nhiều là rất cao và tỉ lệ học sinh làm bài đúng còn rất thấp. Năng lực học tập của các em chưa đồng đều.

• Nguyên nhân của mặt yếu :

- Một số em hay nói chuyện riêng trong giờ học , thiếu tự giác trong học tập -Các em chưa nắm chắc bản chất của dạng toán, không đọc kĩ đề bài trước khi

làm bài dẫn đến làm bài sai.

-Một số em ngại tiếp xúc với thầy cô giáo để hỏi những điều chưa biết và những bài toán chưa hiểu,phần lớn các em còn chủ quan khi làm bài, chưa nắm kĩ phương pháp giải các dạng toán, chưa biết thử lại bài toán khi đã giải xong.

   Tóm lại: Dạy học môn toán cần chú ý phát huy tính tích cực chủ động , tìm tòi sang tạo của học sinh là một biểu hiện năng động của trí tuệ , nó giúp các em phát triển tư duy , linh hoạt sử dụng các kiến thức và kĩ năng đã có kết hợp với lối ngôn ngữ để hoàn thành bài giải . Do vậy nhiều em học sinh gặp không ít khó khăn khi giải các bài toán mà với lứa tuổi này học sinh rất khó để nắm bắt được. Trong nhiều năm theo dõi học sinh học toán, đặc biệt là những năm gần đây, tôi thấy các em có thói quen không tốt đó là đọc đầu bài qua loa, sau đó không cần suy nghĩ kĩ mà lại giải toán ngay, làm xong không cần kiểm tra lại kết quả, cho nên khi trả bài các em mới biết mình sai. Đối với dạng toán này, hướng dẫn xong tôi thấy các em làm bài khá tốt, ít nhầm lẫn, nhưng còn sai nhiều trong cách tính toán , đáng lẽ ra phải làm phép tính chia thì các em lại làm phép tính nhân. Tôi đã ra 2 bài toán cho học sinh giải :

* Bài toán 1 : ( phép nhân ) : Một con gà có 2 chân . Hỏi 5 con gà có bao nhiêu chân ?

*Bài toán 2 : ( phép chia ) : Có 10 cái bánh chia đều cho 2 bạn . Hỏi mỗi bạn được mấy cái bánh ?

Sau khi chấm bài, cho thấy kết quả như sau:

- Có một số em làm đúng cả hai bài.

- Một số em làm nhầm từ dạng bài 1 sang dạng bài 2 và ngược lại.

- Một số em có phép tính sai.

- Một số em sai cả 2 bài.

- Một số em viết phép tính đúng nhưng lời giải sai.

Chính vì vậy tôi đã đề ra các giải pháp sau:

3/ Nội dung và hình thức của giải pháp :

a/ Mục tiêu của giải pháp :

Trong lớp tôi chủ nhiệm phần lớn học sinh học yếu môn toán . Vì vậy trong trường tiểu học ngoài việc cung cấp những kiến thức của toán học giáo viên cần chú trọng về các phương pháp để làm cho học sinh hứng thú khi học toán . Làm cho các em biết chủ động thực hiện giải toán không rập khuôn máy móc mà phải dựa vào tư duy, phân tích tổng hợp từ bản thân.

b/ Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp :

 Để học sinh hứng thú học môn toán và thực hiện được mục tiêu của mình đề ra, tôi đã lập kế hoạch về thời gian và nội dung thực hiện từng bước . Tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến các em học yếu và các em không thích học để có biện pháp thích hợp như :

+ Học sinh không thích học ở dạng toán nào ?

+ Vì sao học sinh không thích học toán ? Thực hiện các phép tính cộng , trừ , nhân , chia hay giải toán có lời văn ?   

Từ đó xác định được nội dung , phương pháp để tổ chức lớp học cho phù hợp .

   Đối với học sinh yếu toán tôi thường sử dụng phương pháp linh hoạt ,vui nhộn để động viên tinh thần học toán . Bởi vì học sinh yếu toán thường mặc cảm , rụt rè , sợ sệt mỗi khi giáo viên hỏi đến .Nên tôi đã nhẹ nhàng động viên , chỉ bảo để các em lấy lại được bình tĩnh , tự tin và kiên nhẫn thực hiện những yêu cầu mà tôi đề ra.

Ví dụ : Khi dạy các bài toán có lời văn về phép nhân hoặc các bài về phép chia .

Tôi hướng dẫn các em từng bước thực hiện bằng cách gọi học sinh đọc lại bảng cửu chương 1 lượt nhằm mục đích để các em nhớ lại và khắc sâu hơn kiến thức hơn nữa mà các em đã được học trước đó . Thường thì tôi hay gọi học sinh yếu đọc trước , nếu các em đó lúng túng thì tôi gọi học sinh khá giúp đỡ .

Trong tiết dạy tôi thường sử dụng đồ dùng dạy học để gây sự hứng thú cho học sinh . Thường xuyên chấm chữa bài để từ đó nắm được lực học thực chất của

học sinh và có kế hoạch bồi dưỡng , phụ đạo.

  Trong quá trình dạy học khi hướng dẫn học sinh thực hiện phép tính bằng các câu hỏi dẫn dắt . Tôi hướng cho học sinh tự suy nghĩ tìm tòi , tự chiếm lĩnh kiến thức mới . Vì quá trình tự tìm tòi , khám phá sẽ rèn luyện cho các em tính chủ động sáng tạo và các em sẽ hiểu sâu hơn , nhớ lâu kiến thức hơn , trở thành kĩ năng tính toán chính xác . Từ đó , các em trở nên hứng thú khi học toán .

Ví dụ về giải bài toán có lời văn ( Bài tập 2 , trang 97 SGK ) Hoặc ( Bài tập 2 , trang 109 SGK )

Bài toán : Mỗi nhóm có 3 học sinh , có 10 nhóm như vậy . Hỏi có tất cả bao nhiêu học sinh ?

  Bài toán : Có 12 cái kẹo chia đều cho 2 bạn . Hỏi mỗi bạn được mấy cái kẹo ?

Muốn cho học sinh giải tốt bài toán về phép nhân và phép chia , trước tiên tôi hướng dẫn các em nắm chắc được những bước cần thực hiện khi giải toán :

 + Đọc kĩ đề bài.

 + Tóm tắt đề bài.

 + Phân tích bài toán.

 + Viết bài giải.

 +  Kiểm tra lời giải và đánh giá cách giải.

 Cụ thể như sau:

a/ Tìm hiểu nội dung bài Toán :

  Tôi yêu cầu học sinh đọc ít nhất 3 lần. Mục đích là để các em nhớ những dữ kiện của bài toán một cách chính xác và nắm vững yêu cầu của đề bài . Những cái đã cho, đã biết trong đề bài ,cả lớp đọc thầm , tự tìm hiểu bài toán , dùng bút chì gạch chân dưới từ trọng tâm . Sau đó tôi hỏi bài toán thuộc dạng gì ? . Phân biệt và xác định được các dữ kiện và điều kiện cần thiết liên quan đến cái cần tìm, phát hiện được các dữ kiện và điều kiện để diễn đạt một cách rõ ràng hơn. Tránh thói quen là vừa đọc xong đề đã làm ngay.

b/ Tóm tắt bài toán:

Có rất nhiều cách tóm tắt bài toán . Cho nên, khi dạy tôi đã truyền đạt các cách

sau:

   Cách 1: Tóm tắt bằng chữ (bằng lời)

   Cách 2: Tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng.

   Cách 3:Tóm tắt bằng hình tượng trưng.

   Cách 4 : Tóm tắt bằng kẻ ô

Tuy nhiên tôi luôn hướng cho các em chọn cách tóm tắt nào là khoa học nhất thì

còn phụ thuộc vào đề bài và từng dạng toán.

c/ Phân tích bài toán:

Sau khi tóm tắt đề bài xong , giáo viên dùng câu hỏi gợi mở giúp học sinh thiết lập mối quan hệ giữa cái đã cho và cái phải tìm .

- Bài toán cho ta biết gì?

- Bài toán hỏi điều gì?

- Muốn giải được bài toán ta phải sử dụng phép tính nào ?

Ta cũng có thể hỏi ngược lại :

-Bài toán hỏi điều gì ?

-Ta biết điều gì ở bài toán ?

Muốn giải được bài toán trước hết ta phải làm gì ?

  Hướng dẫn học sinh phân tích xuôi rồi tổng hợp ngược lên, từ đó giúp các em nắm kĩ hơn, tự các em giải được bài toán.

d/ Trình bày bài giải :  

  Dựa vào kết quả phân tích đề toán , xuất phát từ những điều đã cho trong đề toán , giáo viên giúp học sinh lần lượt viết lời giải và thực hiện phép tính để tìm ra đáp số , đơn vị cho phù hợp .

- Kiểm tra các bước giải xem đã hợp lí chưa? Câu văn diễn đạt đúng chưa, gọn chưa?

- Thử lại các kết quả vừa tính được và đáp số xem đã phù hợp với yêu cầu của

đề bài chưa?     

Đối với học sinh giỏi, tôi yêu cầu các em tìm ra các cách giải khác nhau, hoặc biết làm phép tính gộp cho gọn .

*Khi dạy phép nhân có lời văn cho học sinh :

Bài toán : Mỗi can đựng được 4 lít dầu. Hỏi 5 can như thế đựng được bao

nhiêu lít dầu ?

- Giáo viên hướng dẫn học sinh theo các bước sau :

* Bước 1 : Tìm hiểu đề bài

- Giáo viên đặt câu hỏi tìm hiểu .

- Hướng dẫn học sinh tóm tắt bài toán ( Sử dụng phương pháp hỏi đáp )

+ Bài toán cho ta biết điều gì ? ( Mỗi can đựng 4 lít dầu )

+ Bài toán hỏi điều gì ? ( 5 can đựng bao nhiêu lít dầu )

+ Muốn giải được bài toán ta phải sử dụng phép tính nào ? ( Phép nhân )

Tôi dùng phấn màu gạch chân dữ kiện , yêu cầu của bài toán.

* Bước 2 : - Giáo viên hướng dẫn để học sinh hoàn thiện tóm tắt bài toán . Lúc này học sinh chỉ cần dựa vào bài toán cho biết gì ? và bài toán hỏi gì ?

                                             Tóm tắt :          

                                       1 can  :         4 l

                                       5 can  :    … l ?

- Yêu cầu học sinh đọc lại tóm tắt ( 1 lượt ).

* Bước 3 : Tìm cách giải bài toán.

a) Hướng dẫn học sinh viết lời giải :

- Dựa vào đâu ta viết được lời giải của bài toán ? ( Dựa vào câu hỏi của bài Toán ). Bài toán hỏi cái gì thì các em trả lời ngay cái đó .

b) Hướng dẫn học sinh viết phép tính :

Muốn biết 5 can đựng được bao nhiêu lít dầu thì ta làm phép tính gì ? (Phép tính nhân )

Mấy nhân với mấy ?     ( 5 x 4 = 20 )

Tiếp tục tôi gợi ý tiếp 20 này là 20 lít nên ta viết “ lít” vào trong dấu ngoặc đơn:

                          5 x 4 = 20 ( lít )

* Lưu ý : Bài toán hỏi cái gì thì ghi đơn vị cái đó .

c) Hướng dẫn học sinh viết đáp số :

Tôi hướng dẫn học sinh khi viết đáp số kết quả của phép tính , đơn vị không cần viết trong ngoặc đơn .

* Bước 4 : Trình bày bài giải :

- Giáo viên phải hướng dẫn thật tỉ mỉ từng bước giải bài toán , sau đó hướng dẫn các em cách trình bày vào vở .

                                                Giải

                  5 can như thế đựng được số lít dầu là :

                                   5 x 4 = 20 ( lít )

                                            Đáp số  :  20 lít dầu

* Bước 5 : Kiểm tra lại  bài giải :

Sau khi học sinh làm bài xong giáo viên yêu cầu các em kiểm tra lại bài xem đã đúng chưa .

  Giáo viên có thể nêu thêm nhiều lời giải khác nhau phù hợp với nội dung bài toán . Với cách hướng dẫn tỉ mỉ và logich như trên tôi thấy các em tiếp thu bài rất nhanh và nhớ lâu qua việc cho các em nhắc lại bài toán nhiều lần . Sau khi đã làm đầy đủ các dữ kiện hoặc viết câu hỏi , giúp các em hiểu được giải bài toán có lời văn là phải đủ cái đã cho và cái phải tìm  ( dữ kiện và yêu cầu bài

toán ) thì các em sẽ dễ dàng đặt lời giải bài toán một cách chính xác . Do đó đối với những bài toán này tôi luôn khuyến khích các em đọc kĩ bài toán sau đó đặt câu hỏi gợi ý để các em tìm và dùng bút chì gạch chân dưới cái đã cho và cái cần tìm, tóm tắt bài toán và xác định đúng vị trí đi kèm rồi suy nghĩ tìm cách đặt lời giải và giải bài toán . Tôi luôn khuyến khích các em đặt nhiều lời giải khác nhau , phong phú và đa dạng nhưng nội dung phải phù hợp với bài toán .

* Ví dụ: Mỗi túi có 3 ki-lô-gam gạo. Hỏi 8 túi như thế có tất cả bao nhiêu ki-lô-gam gạo ?

- Đối với dạng toán này tôi hướng dẫn học sinh là dạng toán ( Tìm tích của hai số khi đã biết thừa số thứ nhất và thừa số thứ 2 ) đồng thời giáo viên cũng hướng dẫn học sinh có nhiều cách tóm tắt khác nhau :

        Cách 1:          1 túi    :     3kg

                              8 túi    : …kg ?

Nếu tóm tắt theo sơ đồ đoạn thẳng ta dễ dàng thấy được hai điều kiện của bài toán.

Cách 2 :  1 túi :      3kg

               8 Túi:

                                                               ? kg

 

3kg

3kg

3kg

3kg

3kg

3kg

3kg

3kg

 

 

Cách 3 :

 

- Từ đó giáo viên hướng dẫn học sinh dựa vào tóm tắt để giải bài toán và lựa chọn lời giải phù hợp với yêu cầu của đề bài .

                                              Giải

                       8 túi như thế có số ki-lô- gam gạo là :

                                8 x 3 = 24 ( kg )

        Hoặc  :    Số ki-lô-gam gạo trong 8 túi là :

                               8 x3 = 24 ( kg )

                                        Đáp số :  24 ki-lô-gam

*Khi dạy phép chia có lời văn cho học sinh :

Khi hướng dẫn giải bài toán có lời văn đây là chuỗi kiến thức học sinh mất căn bản , các em thường chưa biết phân tích đề toán , chưa biết suy luận , tổng hợp , so sánh , tìm cách giải hợp lí cho từng bài. Vì vậy tôi yêu cầu học sinh một số vấn đề như sau :

+ Đọc kĩ đề toán , gạch chân dưới từ số quan trọng liên quan đến khâu giải.

+ Khi đọc cần suy nghĩ và hiểu được bài toán cho ta biết điều gì ? . Bài toán hỏi gì ?

+ Hướng dẫn học sinh tóm tắt đề toán bằng hình vẽ , lời , câu văn , sơ đồ …

+ Tìm hướng giải : Phân tích hoặc tổng hợp.

+ Gợi mở đặt câu lời giải rõ ràng , gọn, đúng yêu cầu của bài toán .

*Bài toán : Có 27 bút chì chia đều cho 3 nhóm . Hỏi mỗi nhóm có mấy bút chì?

 - Bước 1 : gọi 2 học sinh đọc kĩ đề bài, lớp đọc thầm .

 - Bước 2 : Hướng dẫn học sinh phân tích để xác định cái đã cho và cái cần tìm , sau đó giáo viên gạch chân dưới những từ quan trọng .

Hỏi :  + Cái đã cho :   27 bút chì , 3 nhóm .

          + Cái cần tìm :  Mỗi nhóm có mấy bút chì ?

• Giáo viên hướng dẫn học sinh tóm tắt bài toán .

                                          Tóm tắt 

                                   27 bút chì   :     3 nhóm

                                  1 nhóm   :    … bút chì ?

* Bước 3 : Tìm hướng giải

+  Bài toán hỏi cái gì ?  ( Mỗi nhóm có mấy bút chì ? ) .

+  Ta biết điều gì ở bài toán ? ( Ta biết bài Toán có 27 bút chì chia đều cho 3 nhóm ) .

+ Muốn giải được bài toán trước hết ta phải làm gì ? ( Ta phải đọc kĩ đề bài và tìm ra phép tính của bài giải ) .

-Giáo viên gợi mở cho học sinh đặt lời giải và chọn phép tính .

                                Mỗi nhóm có số bút chì là : 

                                       27 : 3 = 9 ( bút chì )

-Giáo viên hỏi ngược lại : Được biết 1 nhóm có 9 bút chì , thì 3 nhóm như thế có mấy bút chì ?

-Song song với qui trình hướng dẫn giải , tôi luôn lưu ý học sinh cách trình bày bài giải sao cho phù hợp với trình tự , yêu cầu của đề , tôi hướng dẫn các em trình bày bài giải :

                                                Giải

                              Mỗi nhóm có số bút chì là :

                                     27 : 3 = 9 ( bút chì )

                                           Đáp số  :   9 bút chì

Từ bài toán trên khi các em đã nắm được từng bước tóm tắt và giải được bài toán theo từng cá nhân thì giáo viên có thể cho các em hoạt động theo nhiều hình thức khác nhau như theo cặp , theo nhóm để khơi gợi nguồn cảm hứng của các em trong học tập.

Ví dụ : Có một số lít dầu đựng trong 6 can , mỗi can có 5 lít . Hỏi có tất cả bao nhiêu lít dầu ?

Đọc bài toán thì có vẻ như rườm rà hơn so với những bài toán ở trên một chút nhưng lúc này giáo viên cần đưa ra những câu hỏi gợi mở để hướng cho các em có cách giải phù hợp mà không nặng nề .

Bước 1 : Tìm hiểu đề :

+ Giáo viên yêu cầu học sinh đọc kĩ đề bài , nhớ những dữ kiện của bài toán dã cho một cách chính xác và nắm vững yêu cầu của đề bài như :

+ Bài toán thuộc dạng nào ?

+ Bài toán cho biết gì ?

+ Bài toán yêu cầu gì ?

Bước 2 : Phân tích đề bài để tìm ra cách giải .

Ở bước này học sinh sẽ bắt đầu từ yêu cầu của bài toán.

 + Đề bài cần phải biết những gì từ 1 bài toán ?

+ Điều đó đề bài đã cho biết chưa ?

+ Nếu chưa biết thì các em nên tìm bằng cách nào để biết ?

+ Dựa vào đâu để tìm ra chúng ?

Bước 3 : Tổng hợp lời giải .

Bước này ngược với bước 2 . Dựa vào bước 2 các em vạch ra được thứ tự trình bày lời giải : “ Cần tìm điều gì trước , điều gì sau”.

Bước này giúp học sinh trình bày lời giải một cách chặt chẽ , logich.

Bước 4 : Trình bày lời giải .

Đây là bước trình bày giải một bài toán hoàn chỉnh dựa vào bước 3 .

-Giáo viên hướng dẫn học sinh thảo luận theo cặp để tóm tắt bài toán .

-Yêu cầu học sinh nêu miệng phần tóm tắt .

-1 học sinh khác lên trình bày trên bảng , lớp nhận xét .

                                            Tóm tắt

                                      1can   :    5 lít

                                      6 can   :   …lít ?

- Gọi 2 học sinh nhắc lại phần tóm tắt

- GV tiếp tục yêu cầu làm việc theo nhóm

- Các nhóm trình bày bài làm của mình trên bảng nhóm.

- Đại diện nhóm lên bảng trình bày .

- Các nhóm nhận xét .

- Giáo viên nhận xét – Tuyên dương .

                                                Giải

                                Số lít dầu đựng trong 6 can là :

                                       6 x 5 = 30( lít )

                                                Đáp số  :  30 lít

* Điều cần ghi nhớ :  Giáo viên khắc sâu lại cho các em được rõ loại toán trên là : “Tìm số bị chia” . ( Lấy thương nhân với số chia ) .

* Để cũng cố và khắc sâu lại kiến thức đã học cho sinh tạo không khí lớp học vui tươi , sôi nổi khi dạy những bài toán về phép nhân và phép chia cho học sinh lớp 2 . Tôi đã cho các em chơi trò chơi sau :

                                   Trò chơi : “Giải đáp nhanh”.

*Mục đích : Giúp học sinh kĩ năng tính nhẩm các phép tính và học thuộc bảng nhân , bảng chia .

* Chuẩn bị : Giáo viên chọn hai đội chơi , cử ban giám khảo ,thư kí , các em còn lại cổ vũ cho đội mình .

* Cách chơi : Thi đua giữa hai nhóm . Nhóm thứ nhất nêu tên phép nhân , phép chia đã học. Nhóm thứ hai trả lời kết quả .(Nếu nói sai thì khán giả được quyền trả lời ).

Chẵng hạn :        2 x 3 =  ?                       8 : 2 =  ?

                           3 x4 =  ?                        27 : 3 =  ?

                           4 x 7 =  ?                       36 : 4 =  ?

                           5 x 8 =  ?                       45 : 5 =  ?

Sau khi trả lời , nhóm thứ hai nêu nhanh một phép tính khác yêu cầu nhóm thứ nhất trả lời . Tiến hành như vậy khoảng sau 5 phút thì dừng lại , ban thư kí tổng hợp xem hai nhóm có bao nhiêu kết quả đúng . Nhóm nào có nhiều kết quả đúng nhất thì dừng lại , sau đó giáo viên cùng cả lớp nhận xét – Tuyên dương công bố nhóm thắng cuộc .

  * Tóm lại : Từ thực khi áp dụng phương pháp giảng dạy như thế này tôi nhận thấy học sinh nắm vững kiến thức hơn . Kinh nghiệm này đã giúp cho từng đối tượng học sinh nắm chắc , vận dụng và rèn luyện kĩ năng thực hành theo hướng tích cực hóa hoạt động , nhận thức ở những mức độ khác nhau thông qua một chuỗi bài tập với  những bài toán có lời văn về :  “Phép nhân và phép chia” ở lớp 2 . Bên cạnh đó còn giúp cho học sinh khá và giỏi có điều kiện tìm hiểu thêm được nhiều cách giải các bài tập khác nâng cao hơn nhằm phát huy tính tự học cần cù chịu khó và sáng tạo của học sinh trong việc học toán .

c/ Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp :

Để giúp học sinh lớp 2 giải thành thạo những bài toán có lời văn về phép nhân và phép chia . Hơn ai hết người giáo viên phải có vốn kiến thức nhất định phải yêu nghề mến trẻ , phải biết mình đang dạy gì ? đang dạy ai ? và nhằm đạt được những mục đích gì ?

Muốn có được như vậy  thì trước hết giáo viên phải thực sự tâm huyết với nghề, luôn trau dồi kiến thức chuyên môn nghiệp vụ, nắm bắt kịp thời đặc điểm tâm sinh lí của học sinh, để từ đó có biện pháp dạy học cũng như giáo dục học sinh phù hợp. Giáo viên phải luôn hình thành cho các em có tinh thần say mê học tập, khen ngợi học sinh kịp thời khi các em tiến bộ. Luôn kiên trì, bền bỉ, gần gũi, trò chuyện cởi mở với các em để tạo tình cảm thân thiết giữa thầy và trò.

Thường xuyên tìm hiểu hoàn cảnh sống của các em. Thông báo về tình hình học tập của các em để gia đình biết , luôn kèm cặp, giúp đỡ các em, tạo điều kiện tốt

nhất cho các em đến trường. Xây dựng cho các em thói quen ý thức tự giác

trong học tập.

Đối với những học sinh chưa chịu khó trong học tập giáo viên phải tìm hiểu

các điểm yếu của học sinh để có kế hoạch bồi dưỡng , phụ đạo , bổ sung thêm kiến thức cho các em . Giáo viên phải luôn  dùng các biện pháp kích thích, động viên học sinh tự nêu những hạn chế ( nếu có ) trong bài làm của mình hoặc của bạn và tự đề xuất phương án điều chỉnh , nhằm khơi dậy lòng tự tin, niềm đam mê học tập, vượt khó để tiến bộ.

Có làm được như vậy mới đào tạo và rèn luyện các em trở thành những con người : “ năng động , sáng tạo , có năng lực giải quyết vấn đề” như mục tiêu đào tạo mà nghành  giáo dục đề ra .

d/ Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu, phạm vi và hiệu quả ứng dụng:

Qua  quá trình nghiên cứu, theo dõi các em học toán, tôi thấy các em rất thích học với phương pháp này. Đó là nhờ sự kiên trì , tìm tòi các phương pháp, biện pháp khắc phục những hạn chế của học sinh . Tôi đã khuyến khích học sinh không chỉ hoàn thành nhiệm vụ khi luyện tập , thực hành mà còn tìm các cách giải khác nhau , lựa chọn phương án hợp lí nhất để giải bài toán hoặc để giải quyết một vấn đề trong học tập . Từ đó học sinh sẽ có thói quen không bằng lòng kết quả đã đạt được và luôn có chí hướng phấn đấu , mong muốn có giải pháp tốt nhất cho bài làm của mình , và chất lượng , hiệu quả học tập ngày một đi lên cụ thể kết quả đạt được sau 2 giai đoạn :

 

Giai đoạn	TSHS	Số em làm đúng		Số em biết làm		Số em chưa biết làm
		SL	%	SL	%	SL	%
Giai đoạn 1	22	4	18	9	41	9	41
Giai đoạn 2	22	10	45,5	11	50	1	4,5

 

Qua kết quả đó, tôi thấy : Các em đã có sự tiến bộ rõ rệt , nếu có phương pháp tốt thì học sinh làm bài tốt. Để đạt được kết quả như mong đợi thì mỗi bài học giáo viên đều có những phương pháp khác nhau . Do đó giáo viên cần phải biết chọn lọc phương pháp phù hợp với từng loại bài , với từng đối tượng học sinh .

Khi giảng dạy người giáo viên phải toàn tâm ,toàn ý với công việc được giao.     Luôn nghiên cứu và học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp . Thường xuyên nghiên cứu tài liệu . Vận dụng mọi năng lực sư phạm của mình để dạy học thì nhất định sẽ đạt kết quả tốt .

                           III/ PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

1/ KẾT LUẬN:

 Thông qua việc nghiên cứu đề tài và những kinh nghiệm từ thực tế giảng dạy tôi thấy :

   Đó là cả một quá trình kiên trì, đầy sáng tạo mà người dạy cần phải nắm bắt được nội dung và đặc điểm môn học. Lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp nhằm khai thác được kiến thức và sự hiểu biết từ thực tiễn , giúp các em vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống . Như vậy , đòi hỏi người giáo viên cần phải trau dồi kiến thức và thời gian nghiên cứu môn học , các nội dung kiến thức phù hợp . Phối kết hợp một cách linh hoạt , sáng tạo nhằm gây hứng thú cho học sinh . Đặc biệt các em thấy được kiến thức của môn học là một tổng thể thống nhất , bổ trợ cho nhau nhưng lại có thể có các cách nhìn khác nhau rất đa dạng . Từ đó các em phát triển toàn diện hơn về mọi mặt và yêu thích môn học.

2/ KIẾN NGHỊ.

*. Đối với Ban giám hiệu nhà trường :

- Hàng năm tổ chức bồi dưỡng cho giáo viên được nâng cao kiến thức tiếp cận với các phương pháp giảng dạy mới , các thủ thuật mới trong dạy học .

- Tăng cường cung cấp tài liệu , sách , vở tham khảo và đồ dùng dạy học để hổ trợ cho việc dạy học .

- Nhà trường tạo điều kiện để cho giáo viên tổ chức các họat động trải nghiệm và tham quan thực tế , các cuộc giao lưu kiến thức sẽ gây hứng thú cho học sinh một cách hiệu quả .

* Đối với giáo viên :

   -Xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp cho từng chuyên đề , từng nội dung kiến thức theo hướng phát huy tính tích cực , chủ động của học sinh .

-Luôn trau dồi kiến thức , nghiên cứu kĩ bài giảng , xác định được kiến thức trọng tâm , tìm hiểu tham khảo đến vấn đề thực tế liên quan phù hợp với năng

lực học sinh.

-Tích cực tham gia tích luỹ kiến thức, tập trung nghiên cứu đổi mới các phương pháp ở tất cả các môn học ở bậc Tiểu học.

*. Đối với học sinh :

-Xác định mục tiêu , nhiệm vụ học tập .

- Tích cực trong việc lĩnh hội tri thức, tự giác trong học tập .

-Biết tìm tòi , vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống .Có tinh thần học hỏi từ thầy cô, bạn bè và người thân.

- Biết các tự học có hiệu quả , học bài và làm bài đầy đủ trước khi đến lớp.

  Trên đây, tôi vừa trình bày và chia sẻ những việc đã và đang làm để giúp học sinh lớp 2 giải thành thạo những bài toán có lời văn về phép nhân và phép chia . Đây mới chỉ là thành quả bước đầu trong quá trình thực hiện sáng kiến kinh nghiệm cải tiến phương pháp giảng dạy , tôi còn phải học hỏi nhiều hơn nữa ở các đồng nghiệp có nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy và giáo dục . Kính mong sự đóng góp của Ban giám Hiệu nhà trường , các đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm thực sự phát huy được hiệu quả để tôi có nhiều thành công hơn nữa trong sự đổi mới phương pháp dạy học. Tôi xin chân thành cảm ơn.