Phương pháp tổ chức cho học sinh tự học ở nhà đối với môn toán lớp 6

TÓM TẮT ĐỀ TÀI:

          Toán học là một môn khoa học đặc biệt quan trọng, luôn gắn liền với đời sống con người, với sự phát triển xã hội. Vì vậy nó được đưa vào trường học như một công cụ cơ bản xuyên suốt quá trình từ Tiểu học đến Trung học phổ thông. Các kiến thức trong chương trình đều có mối quan hệ mật thiết với nhau. Mỗi đơn vị kiến thức, mỗi bài, mỗi chương đều rất quan trọng.

          Học giỏi môn toán  luôn gắn liền với sự hứng thú học toán, với niềm đam mê môn học. Nhưng thực tế việc học toán và làm bài tập toán ở nhà vẫn còn một số học sinh xem nhẹ nên chất lượng học tập môn toán của học sinh lớp 6C, 6D ở trường THCS và THPT Chu Văn An chưa cao. Qua kết quả khảo sát đầu năm cho thấy đa số học sinh của lớp xếp loại trung bình – yếu.

          Nhiều học sinh chưa nắm vững kiến thức đã học ở tiểu học, cũng như tiếp thu kiến thức mới được cung cấp còn chậm, chưa vận dụng được kiến thức mới vào việc giải bài tập có liên quan.

          Các chuyên đề khắc phục học sinh yếu, kém chưa tìm ra được biện pháp hữu hiệu nhằm giảm số lượng và tỉ lệ học sinh yếu kém của môn học.

          Vì vậy, để nâng cao chất lượng học toán cho học sinh, nhất định giáo viên phải tạo được sự hứng thú trong từng bài học, kích thích trí tò mò về những nội dung mới nhằm giúp các em nắm vững kiến thức, hiểu sâu bài học hơn nên tôi mạnh dạn nghiên cứu việc tổ chức cho học sinh tự học ở nhà đối với môn toán lớp 6 để nâng cao chất lượng giáo dục và cũng nhằm rút kinh nghiệm cho bản thân để việc giảng dạy môn toán được tốt hơn trong việc đổi mới PPDH ở trường THCS.

Nghiên cứu được tiến hành trên 2 nhóm tương đương là lớp 6D (lớp thực nghiệm) và lớp 6C (lớp đối chứng) trường THCS và THPT Chu Văn An. Kết quả đã có ảnh hưởng rõ rệt đến kết quả học tập của học sinh. Lớp 6D (lớp thực nghiệm) đã đạt kết quả học tập cao hơn so với lớp 6C (lớp đối chứng). Kết quả cho thấy tác động có ảnh hưởng lớn đến hứng thú và kết quả học tập. Điều này chứng minh rằng việc vạch ra  phương pháp tổ chức cho học sinh tự học ở nhà đối với môn toán lớp 6 ở trường THCS và THPT Chu Văn An đã làm tăng kết quả học tập của các em.

II. GIỚI THIỆU

1) Hiện trạng:  

Học sinh lớp 6 - lớp đầu cấp các em chưa quen với phương pháp dạy của thầy cô của từng môn riêng biệt và cách làm bài tập về nhà (ở Tiểu học, các em làm bài tập trực tiếp vào sách bài tập) nên cần phải giúp các em có định hướng học tập tốt từ đầu năm và  làm thế nào để học sinh phát huy được tích cực, tích cực sáng tạo, làm tốt các bài tập được giao .

Từ đầu năm học này chúng tôi đã chọn hai lớp : 6D là lớp thực nghiệm , 6C là lớp đối chứng. HS của hai lớp ban đầu chỉ có các em khá, giỏi quan tâm đến việc học, còn lại tỏ ra lười học, thiếu tập trung khi giáo viên giảng bài, không có hứng thú trong tiết học.

Trong các tiết dạy chúng tôi nhận thấy phần bài tập về nhà các em thực hiện một cách sơ sài, chỉ chép cho có ....vì khi GV cho những bài tập cùng dạng thì các em lại không thực hiện được.

2) Nguyên  nhân của hiện trạng:

a) Về phía học sinh:

Do học sinh bị mất căn bản của phần kiến thức về số tự nhiên và số nguyên.

Cách trình bày lời giải một bài toán chưa thật chặt chẽ và thực hiện các phép tính chưa chính xác nên hướng dẫn học sinh cần phải thực hiện cho hợp lí.

Chưa có phương pháp học tập hợp lí; chưa xác định đúng các dạng toán; chưa có thời khóa biểu học ở nhà cụ thể; không giải được nhiều bài tập ở lớp.

b) Về phía giáo viên:

Trong quá trình học tập trong trường THCS hiện nay còn một vài giáo viên không xem trọng việc tự học ở nhà của học sinh mà thường giáo viên chỉ hướng dẫn một cách sơ sài,  đặt câu hỏi chưa rõ ràng hoặc chưa sát với yêu cầu bài toán, chưa đưa ra được các bài toán tổng hợp ở cuối chương làm cho học sinh không có thời gian học bài và làm bài tập ở nhà và tạo áp lực cho học sinh gặp nhiều khó khăn…

Bên cạnh đó một số giáo viên chưa chú trọng nhiều đến năng lực giải toán cho học sinh tìm nhiều cách giải, sáng tạo ra bài toán mới.

Còn một số GV chưa nắm chắc những yêu cầu kiến thức của từng bài dạy. Việc dạy học còn dàn trải, nâng cao kiến thức một cách tùy tiện.

Còn một số giáo viên chưa thực sự chú ý đúng mức đến đối tượng học sinh yếu, kém. Chưa theo dõi sát sao và xử lý kịp thời các biểu hiện sa sút của học sinh.

Tốc độ giảng dạy kiến thức mới và luyện tập còn nhanh khiến cho học sinh yếu kém không theo kịp.

Một số giáo viên chưa thật sự chịu khó, tâm huyết với nghề, chưa thật sự “giúp đỡ” các em thoát khỏi yếu kém. Từ đó các em cam chịu, dần dần chấp nhận với sự yếu kém của mình, không có ý chí vươn lên.

Một số giáo viên chưa gây được hứng thú cho môn học của mình.

c) Về phía phụ huynh: Còn một số phụ huynh:

Thiếu quan tâm đến việc học tập ở nhà của con em. Phó mặc mọi việc cho nhà trường, thầy cô.

Gia đình học sinh gặp nhiều khó khăn về kinh tế hoặc đời sống tình cảm khiến trẻ không chú tâm vào việc học tập.

Một số cha mẹ quá nuông chiều con cái, quá tin tưởng vào chúng nên việc kiểm tra bài cho con chưa thật sự chú trọng

          Qua hiện trạng trên, tôi quyết định chọn đề tài “Phương pháp tổ chức cho học sinh tự học ở nhà đối với môn toán lớp 6 ” nhằm tìm ra giải pháp giảm số lượng và tỉ lệ học sinh yếu, kém ở các lớp 6C, 6D.     

 3) Giải pháp thay thế: Tổ chức, hướng dẫn cho học sinh tự học ở nhà.

         Sách là nguồn tri thức quan trọng cho học sinh, nó là một hướng dẫn cụ thể để đạt lượng liều lượng kiến thức cần thiêt của môn học, là phương tiện phục vụ đắc lực cho GV và học sinh. Do đó tự học qua sách giáo khoa, sách bài tập và sách tham khảo… là vô cùng quan trọng để học sinh tham gia vào quá trình nhận thức trên lớp và củng cố khắc sâu ở nhà.

Để học sinh tự nghiên cứu trước SGK ở nhà thì GV không nên chỉ đơn giản là nhắc các em đọc trước bài mới mà cần nêu cụ thể câu hỏi mà khi đọc xong bài mới các em có thể trả lời được. Đó là cách giao nhiệm vụ cụ thể giúp học sinh đọc sách giao khoa có mục tiêu cụ thể rõ ràng. 

Đối với những nội dung mà sách giáo khoa đã có chi tiết đầy đủ thì không nên ghi lên bảng cho hs chép mà cho các em về tự đọc trong SGK, cách làm này vừa tiết kiệm thời gian vừa tạo thói quen đọc sgk cho học sinh và làm cho bài giảng không bị nhàm chán.

4) Vấn đề nghiên cứu:

          Phương pháp  tổ chức cho học sinh tự học ở nhà đối với môn toán ở các lớp 6C, 6D ở trường THCS và THPT Chu Văn An có làm tăng hứng thú và kết quả học tập của các em hay không ?

          Có: Phương pháp này giúp giáo viên tiếp cận trực tiếp với từng đối tượng học sinh; từ học sinh yếu, kém đến học sinh trung bình hay học sinh khá giỏi để giáo viên sẽ tổ chức hướng dẫn về nhà từng nội dung bài giảng phù hợp .Có như vậy thì

tất cả mọi đối tượng học sinh đều phát huy khả năng học tập của mình như vậy kết quả học tập mới cao.

          Học sinh khá, giỏi sẽ thích học còn học sinh yếu, kém thì không bị chán vì không lĩnh hội được kiến thức.

          Tất cả các đối tượng học sinh sẽ nắm vững nội dung chính của bài,  biết làm bài tập .

          Sau 10 tuần áp dụng việc tổ chức ôn tập kiến thức cũ và giúp học sinh nắm vững kiến thức mới bằng nhiều hình thức, kết hợp với việc theo dõi học tập ở gia đình học sinh đã giảm số lượng học sinh yếu kém và nâng cao chất lượng học tập bộ môn toán của lớp.

Việc sử dụng “Phương pháp  tổ chức cho học sinh tự học ở nhà đối với môn toán lớp 6” có nâng cao được chất lượng học tập môn Toán cho học sinh lớp 6, Trường THCS và THPT Chu Văn An - Đồng Xuân hay không?

III. PHƯƠNG PHÁP

Đề tài “Phương pháp  tổ chức cho học sinh tự học ở nhà đối với môn toán lớp 6”, tôi đã nghiên cứu trong năm học 2018 - 2019 và đã áp dụng vào giảng dạy trên lớp. Trong quá trình nghiên cứu, áp dụng, tôi đã sử dụng phương pháp thống kê, phân loại và phương pháp so sánh kết quả thực nghiệm (các phiếu học tập, các bài kiểm tra) của hai lớp 6C và lớp 6D.

Bên cạnh đó tôi đã so sánh, đối chiếu với phương pháp giảng dạy ở những năm học trước để hoàn chỉnh đề tài này với mong muốn có thể tiếp tục áp dụng vào giảng dạy cho những năm học sau. Qua đề tài này, tôi tự trang bị cho mình về phương pháp giảng dạy đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp trong dạy học hiện nay.

1) Khách thể nghiên cứu:

Đối tượng tham gia thực nghiệm và đối chứng của đề tài này là học sinh lớp 6A và lớp 6D, ở đầu năm học 2018 -2019 và cuối HKI năm học 2018 - 2019. Các em học sinh trong hai lớp này đều đã có phương pháp học tập tích cực hơn. Nhiều em có ý thức học tập khá tốt, chịu khó suy nghĩ tìm tòi khám phá. Đồ dùng sách vở tư liệu cần thiết các em đã chuẩn  bị đầy đủ, đó là 2 lớp có sự tương đương về trình độ và sĩ số lớp. Hơn nữa đây là 2 lớp được tôi trực tiếp giảng dạy trong quá trình nghiên cứu. Những yếu tố đó sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng của tôi.

Tôi chọn lớp 6D làm lớp thực nghiệm, lớp 6C làm lớp đối chứng. Học sinh hai lớp này có thái độ và kết quả học tập tương đương nhau.

Bảng 1: Giới tính và thành phần dân tộc của học sinh lớp 6C, 6D Trường THCS và THPT Chu Văn An (Năm học: 2018 – 2019)

2) Thiết kế nghiên cứu.

Trong đề tài này tôi đã thiết kế nghiên cứu bằng cách dựa trên cơ sở kiến thức lý thuyết về phương pháp dạy học tích cực  và các kiến thức lý thuyết về các kỹ thuật dạy học mới và đã áp dụng trong thực tiễn giảng dạy. Thời gian thực nghiệm để kiểm chứng diễn ra trong vòng 10 tuần.

Dùng bài kiểm tra đầu năm  làm bài kiểm tra trước tác động, kết quả điểm trung bình 2 lớp có sự khác nhau do đó  tôi sử dụng phép kiểm chứng T-test độc lập để kiểm chứng sự chênh lệch giữa điểm trung bình của 2 nhóm trước khi tác động.

Kết quả:

          Với p = 0,379 > 0,05 do đó sự chênh lệch điểm trung bình của 2 lớp không có ý nghĩa, 2 lớp được coi là tương đương.

Thiết kế kiểm tra trước và sau tác động với các nhóm tương đương:

3) Quy trình nghiên cứu:

3.1.Cơ sở lí luận:

Trên cơ sở mục tiêu của giáo dục là " Nâng cao dân trí- Đào tạo nhân lực- Bồi dưỡng nhân tài" đào tạo những con người tự chủ, năng động, sáng tạo, có năng lực giải quyết những vấn đề do thực tiễn đặt ra, đáp ứng yêu cầu Công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Muốn đào tạo được con người khi vào đời là con người tự chủ, năng động và sáng tạo thì phương pháp giáo dục cũng phải hướng vào việc khơi dậy, rèn luyện và phát triển khả năng nghĩ và làm một cách tự chủ, năng động và sáng tạo ngay trong học lập, lao động ở nhà trường. Vì vậy cần phải đổi mới phương pháp dạy và học, áp dụng những phương pháp mới , hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy sáng tạo, năng lực tự giải quyết vấn đề, năng lực chủ động chiếm lĩnh tri thức. Đặc biệt đối với bộ môn Toán thì giáo viên cần chọn lọc hệ thống bài tập và phương pháp giảng dạy phù hợp có vai trò quyết định đến việc phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh.

3.2. Thực tế tổ chức dạy học:

3.2.1 Các giải pháp giáo viên cần thực hiện:

a) Trong tiết dạy, giáo viên không nên tạo không khí quá căn thẳng mà phải vui vẻ, thoải mái, hoạt động của thầy và trò đồng bộ, tất cả học sinh tập trung vào bài giảng.

          b) Giáo viên phải chú ý đều đến các đối tượng học sinh trong lớp. Hệ thống câu hỏi và bài tập phải rõ ràng, phong phú, đa dạng, phù hợp với từng đối tượng học sinh.

          c) Giáo viên thường xuyên nêu các ví dụ, đưa ra các bài tập có nội dung thực tế và liên quan đến các khoa học khác, giúp học sinh thấy được ứng dụng rộng rãi của toán học. Từ đó có ý thức xem trọng bộ môn. Học giỏi toán vừa là nhiệm vụ, vừa là lợi ích của bản thân, giúp các em có ý chí vươn lên.

          d) Chia nhóm học tập gồm các đối tượng khác nhau để các em giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.

          e) Giáo viên phải gần gũi học sinh, tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của các em, giúp các em mạnh dạn trao đổi bài với nhau. Hướng dẫn học sinh dùng sách bài tập, sách tham khảo để mở rộng  nâng cao tầm hiểu biết nhưng không được lạm dụng chúng.

          g) Giáo viên biên soạn tài liệu để cho học sinh chuẩn bị bài ở nhà với kiến thức căn bản, trọng tâm mà học sinh đã được học ở trong bài. Qua đó đề ra những bài tập vừa sức với trình độ giúp các em rèn luyện và củng cố lại kiến thức bị hỏng, cũng như  ra những bài tập rèn luyện vừa sức với trình độ của nhóm học sinh này, giúp các em theo kịp chương trình kiến thức mới đang được học. Bên cạnh đó, hàng tuần giáo viên còn sắp xếp thời gian phụ đạo riêng cho những đối tượng học sinh yếu, kém và ghi lại kết quả rèn luyện qua hàng tuần của học sinh. Kết hợp chặt chẽ với gia đình phụ huynh  có học sinh yếu kém để nhắc nhở việc học tập ở nhà của các em.

3.2.2 Hướng dẫn tự học cho học sinh:

Việc bồi dưỡng kiến thức cơ bản là một công việc cực kỳ quan trọng vì kiến thức cơ bản là nền tảng quyết định đến khả năng học tập của các em, đặc biệt môn Toán càng quan trọng hơn vì lượng kiến thức của bộ môn Toán có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Do đó trong quá trình dạy học cần rèn luyện giúp HS nắm vững các kiến thức cơ bản từ đó có cơ sở để giải các bài toán có liên quan. Thì việc “Hướng dẫn học sinh tự học” là một khâu không thể thiếu trong các phương pháp dạy học của một tiết học. Nó được thể hiện xuyên suốt trong một tiết dạy.

• Một là thể hiện ngay ở phần kiểm tra bài cũ và bài mới.
• Hai là thể hiện ở phần củng cố từng phần, từng nội dung.
• Ba là thể hiện ở phần kết thúc bài dạy hướng dẫn học sinh về nhà tự học nội dung bài vừa học và bài sắp học.

a) Đối với bài vừa học:

Chọn câu hỏi và bài tập theo chuẩn kiến thức kĩ năng, theo cấp độ. Hướng dẫn HS cách học sao cho hiệu quả. Ở nhà nên học và nắm vững lí thuyết, đối với học sinh yếu kém yêu cầu giải lại các bài tập trên lớp để thật sự chiếm lĩnh kiến thức. Tránh những trường hợp gật gù trên lớp rồi cho rằng mình đã nắm vững rồi về nhà bỏ qua…

Đối với học sinh khá, giỏi có thể cho thêm vài bài tập nâng cao, để  giúp học sinh cảm thấy hứng thú, ham học, không gây căn thẳng  quá rồi từ từ các em  thấy chán nãn, nặng nề khi nghĩ đến môn toán. Đặc biệt mọi nhiệm vụ được giao cho các em cần được kiểm tra cụ thể, các sai lầm mắc phải luôn được phân tích và sửa chữa.

Khuyến khích, động viên đúng lúc khi các em đạt kết quả, đồng thời cũng phải phân tích, phê phán đúng mức thái độ vô trách nhiệm hoặc lơ là đối với nhiệm vụ học tập được giao.

b)Đối với bài sắp học:

           Tùy vào từng bài học ta có thể tổ chức cho các em nhiều cách chuẩn bị sao cho phù hợp , nhằm tăng sự hứng thú, sáng tạo cho học sinh cũng như trách sự nhàm chán, khô khan theo đặc thù môn học.

           Đối với bài xây dựng kiến thức mới có thể hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài học theo từng cá nhân.

           Đối với tiết luyện tập giao bài tập chuẩn bị phù hợp với từng đối tượng học sinh, có thể phân một học sinh khá giỏi kèm một học sinh yếu để tạo đôi bạn học tốt , cùng nhau tiến bộ.

           Có thể hướng dẫn về nhà bằng hình thức hoàn thành bài tập trò chơi ô chữ, hoàn thiện kiến thức theo sơ đồ tư duy hoặc có thể hướng dẫn về nhà bằng tình huống thực tiễn dùng kiến thức liên môn để giải quyết.

           Đối với tiết thực hành, hoặc một số bài tập trao đổi nhóm ta cần tổ chức có hiệu quả hoạt động học tập theo nhóm :

TẢI TÀI LIỆU TẠI ĐÂY