Chương trình địa phương: ĐI BẮT NỮ THẦN MẶT TRỜI

Hoạt động của GV và HS

Nội dung ghi bảng

PTNL

TIẾT 77

Hoạt động 1: Đọc hiểu VB

GV đọc phần Tiểu dẫn trang 33, 34

- Trình bày những hiểu biết về sử thi Đăm Săn?

HS suy nghĩ trả lời.

- Nội dung chính của sử thi Đăm Săn?

- Xuất xứ của đoạn trích?

HS suy nghĩ trả lời

- Nội dung chính của đoạn trích Đi bắt nữ thần mặt trời?

HS theo dõi SGK/34 trả lời

GV gọi HS đóng vai đọc đoạn trích

Nhận xét.

Chú ý các chú thích SGK trang 41

- Chuê nuê: tục nối dây

GV tóm tắt đoạn trích: Vì khát vọng muốn trở thành người tù trưởng hùng mạnh nhất, đâu đâu cũng phải khuất phục. Đăm Săn quyết định đi bắt nữ thần thần mặt trời về làm vợ bất chấp lời can ngăn, lời khuyên của người thân bạn bè. Trải qua bao gian nan nguy hiểm chàng đến được chỗ của nữ thần mặt trời nhưng bị nàng từ chối. Không nghe lời can ngăn của nữ thần, chàng trở về và bị ngã gục giữa bùn đen.

- Theo em văn bản chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính từng phần?

HS trả lời

* Tìm hiểu người anh hùng Đăm Săn

- GV giới thiệu Đăm Săn – con người có diện mạo oai phong, vẻ đẹp diệu kỳ.

 + Đầu đội khăn kép, vai mang túi da.

+ Khoác áo màu đen, màu trắng, tay cầm lao, gươm giắt thắt lưng.

+ Ngồi trông dẻo như con rắn trong hang, con hùm bên bờ suối.

+ Tiếng nói, tiếng cười như sấm vang, sét đánh, chẳng ở đâu có

+ Lông chân mượt như chuôi dao, giọng nói như tiếng ve sầu.

+ Được nhìn như một thần linh.

-> Thủ pháp so sánh và hình ảnh giàu ấn tượng và có sức gợi lớn. Đăm Săn đẹp từ hình dáng bên ngoài đến giọng nói hơi thở

Những chi tiết diễn kể về hành vi, hành động của Đam San, thể hiện tinh thần, ý chí sức khoẻ, thể lực? Biện pháp sử dụng? Nhận xét vẻ đẹp ấy?

HS suy nghĩ trả lời

Thái độ, hành động của Đăm Săn khi ra đi bắt NTMT như thế nào? Hành động thách thức khi bị từ chối nói lên điều gì ở người anh hùng này?

HS động não trả lời

- Đăm Săn – con người có lòng dũng cảm vô song, ý chí kiên cường

+ Quyết định đi bắt nữ thần MT, bị nhiều người ngăn cản, van lơn, vẫn quyết tâm ra đi.

+ Mặc mọi thử thách hiểm nguy, bình thản vượt qua

(Đường đầy cọp, đầy rắn độc, người ta cắm chông trên đường đi hái cà, cắm bẫy trên đường đi hái ớt, tù trưởng vào chết tù trưởng, người giàu sang vào chết người giàu sang, người gan dạ vào chết người gan dạ (…) dưới nước thì đỉa, trên cây thì sên cắn chết, xương người đầy bìa rừng, xương trâu bò đầy núi… Đất rừng là đất đen nhão như nước, đầy chông gai, nhiều đến nỗi con sóc có nhảy vào thì  thân đã bị đâm thủng trước lúc chân sờ tới đất… cỏ tranh cắt nát tay, mây cắt nát chân, không có thứ gi ăn uống).

+ Bị nữ thần MT từ chối, không cần chết hay sống vẫn trở về.

=> Đăm Săn là người anh hùng, tù trưởng đẹp một cách lí tưởng, người anh hùng văn hoá, người anh hùng trận mạc. Khát vọng của chàng thật lớn lao bởi chàng không bằng lòng với thực tại, đó là khát vọng chinh phục Nữ thần Mặt trời. Hành động phi thường và ý muốn có thể giãn nở tự nhiên nhưng tất cả đều thống nhất theo một mục đích vì lợí ích của bộ tộc. Đăm Săn – sự kết tinh toàn vẹn tính cách anh hùng sử thi Ê đê; biểu tượng của thời đại anh hùng ca.

TIẾT 78

* Tìm hiểu hình ảnh NTMT- nữ thần ánh sáng

- Hãy tìm những chi tiết diễn tả nữ thần mặt trời? Từng chi tiết thể hiện tâm tình, cảm nghĩ, quan niệm gì của người xưa về thế giới tự nhiên? Từ đó thấy được hành động của Đăm Săn còn được hiểu là có thêm ý nghĩa gì?

-  Nữ thần mặt trời mang nét đẹp diệu kỳ, vẻ đẹp của ánh sáng thánh thần

+ Từ Tây sang Đông, nữ thần mặt trời là người đẹp nhất, bắp chân nàng tròn, váy nàng đẹp tuyệt vời, nhấp nháy như chớp sáng.

+ Tóc nàng chải bóng che xuống hai vai, đi đến đâu thì chỗ ấy sáng

lên, dáng đi như chim diều bay, như chim phượng hoàng liệng, như nước chảy êm đềm.

+ Ngồi hay đứng cũng đẹp không ai so tày

+ Tiếng nàng nghe rõ mặc dầu người chưa thấy

+ Cổ nàng đẹp như cổ con công

-> Ngôn ngữ so sánh giàu hình ảnh tạo nên một nữ thần mặt trời vừa có vẻ đẹp của một cô gái Ê Đê bình dị; nữ tính vừa có vẻ đẹp siêu nhiên.

 - Nữ thần Mặt trời – nguồn sức mạnh, nguồn sống của giới tự nhiên trần thế.

+ Nàng là con của trời và đất.

(Nếu không có nàng ở trên đất, lợn gà sẽ chết hết, tê giác, trâu, bò,lừa, ngựa sẽ chết hết. Người Xiêm, người Miên cũng sẽ chết hết. Sẽ không có đất để làm nương rẫy. Cả người Ê đê sẽ không còn nước uống, cây cối sẽ không còn ra trái. Nếu nàng đi, cây cối trong rừng râm sẽ chết, cây cối trong rừng thưa sẽ khô héo. Lau sậy, cỏ tranh sẽ không còn cây non, sẽ khong mọc lại nữa. Trên đất sẽ nắng hạn lớn, nước suối sẽ khô).

+ Nàng mang vẻ đẹp của sức mạnh thiên nhiên vũ trụ, không ai có thể so bì sánh kịp, quyết định vận mệnh sống còn của muôn giới tự nhiên cũng như con người. Không có nàng thì không có ánh sáng cũng như không có sự sống.

-> Nữ thần MT không chỉ là thể hiện quan niệm thẩm mĩ của người Tây Nguyên về cái đẹp mà còn là biểu tượng của mục tiêu khát vọng vươn tới chiếm lĩnh cái đẹp tuyệt đối – lí tưởng của người anh hùng Đăm Săn

- Ý nghĩa của hành động đi bắt Nữ thần Mặt Trời

HS thảo luận trả lời

- Vì sao Đăm Săn chết, nguyên nhân  ý nghĩa?

HS suy nghĩ trả lời

GV chốt ý

- Nêu nội dung cơ bản của đoạn trích?

HS trả lời.

- Nét NT chính của đoạn trích?

HS trả lời

GV nhận xét, chốt ý

Hoạt động 2: Luyện tập

HS viết đoạn văn làm rõ các ý:

+ Một bi kịch của con người thời cổ trong công cuộc chinh phục thiên nhiên, thất bại trước hủ tục cộng đồng.

+ Cái chết diệu kỳ, đầy ánh hào quang thể hiện khát vọng lớn lao của con người, đó chính là sự làm chủ thiên nhiên, làm chủ cuộc sống.

I. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

1. Vài nét về sử thi Đăm Săn

- Đăm Săn là sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê- đê, tên đầy đủ là Bài ca chàng Đăm Săn.

- Sử thi dài 2077 câu, gồm 6 chương

- Kể về chiến công oanh liệt và khát vọng tự do của một tù trưởng tên là Đăm Săn

-Vị trí đoạn trích: Đoạn trích thuộc chương V của sử thi Bài ca chàng Đăm Săn.

2. Đọc - chú thích

2.1 Đọc

2.2 Chú thích

3. Tóm tắt đoạn trích

4. Bố cục: 3 phần

- Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời.

- Cuộc gặp gỡ giữa Đăm Săn và Nữ thần Mặt Trời.

- Kết quả của cuộc gặp gỡ, Đăm Săn chết.

5. Phân tích

5.1 Hình tượng người anh hùng Đăm Săn

- Đăm Săn – con người có sức mạnh thể lực phi thường

+ Nghỉ 10 ngày, ngủ 5 đêm, đi suốt 1 năm.

+ Bước 2 buớc lên nhà, giậm chân lên sàn làm sàn lắc 7 lần qua phía đông.

+ Chặt 1 sườn núi ném xuống bùn làm con đường để vượt qua ranh

giới giữa trời và đất.

+ Giết tê giác dưới vực thẳm, giết hùm trong núi cao, giết quạ diều trong cây trồng, giết ma quỷ trên các đường đi.

->  Nghệ thuật phóng đại tô đậm thêm vẻ đẹp thể lực và tinh thần phi thường của Đăm Săn

- Đăm Săn – con người có lòng dũng cảm vô song, ý chí kiên cường

+ Quyết định đi bắt nữ thần MT, bị nhiều người ngăn cản, van lơn, vẫn quyết tâm ra đi.

+ Mặc mọi thử thách hiểm nguy, bình thản vượt qua

+ Bị nữ thần MT từ chối, không cần chết hay sống vẫn trở về.

=> Đăm Săn là người anh hùng, tù trưởng đẹp một cách lí tưởng, người anh hùng văn hoá, người anh hùng trận mạc

5.2 Hình tượng Nữ thần Mặt trời

-  Nữ thần mặt trời mang nét đẹp diệu kỳ, vẻ đẹp của ánh sáng thánh thần

- Nữ thần Mặt trời – nguồn sức mạnh, nguồn sống của giới tự nhiên trần thế.

-> Nữ thần MT không chỉ là thể hiện quan niệm thẩm mĩ của người Tây Nguyên về cái đẹp mà còn là biểu tượng của mục tiêu khát vọng vươn tới chiếm lĩnh cái đẹp tuyệt đối – lí tưởng của người anh hùng Đăm Săn.

5.3 Ý nghĩa của hành động đi bắt Nữ thần MT

+ Thể hiện sự không đồng tình, phản đối tục lệ nối dây (chuê nuê, đi bắt vợ > < tập tục bắt chồng).

+ Muốn giàu mạnh hơn nữa

+ Muốn sánh ngang thần thánh   

-> Khát vọng của người anh hùng, dân tộc anh hùng muốn chinh phục khám phá và làm chủ thiên nhiên đầy bí ẩn Mặt Trời

5.4 Ý nghĩa cái chết của người anh hùng Đăm Săn

+ Một bi kịch của con người thời cổ trong công cuộc chinh phục thiên nhiên, thất bại trước hủ tục cộng đồng.

+ Cái chết diệu kỳ, đầy ánh hào quang thể hiện khát vọng lớn lao của con người, đó chính là sự làm chủ thiên nhiên, làm chủ cuộc sống.

6. Tổng kết

6.1 Nội dung

Đoạn trích “Đi bắt nữ thần mặt trời” là một trong những phần hay nhất của sử thi, nó đã thể hiện khá tiêu biểu nội dung và nghệ thuật đặc trưng của sử thi Tây Nguyên. Hành động của Đăm Săn là hành động mang tính thời đại, thể hiện khát vọng của con người là chinh phục thiên nhiên, chứng tỏ con người luôn là lực lượng vĩ đại nhất

6.2 Nghệ thuật

- Kết cấu: theo kiểu chương khúc, đan xen lời kể chuyện và lời đối thoại của các nhân vật, tạo nên sự sinh động và màu sắc dân gian.

  - Cách kể chuyện: tự nhiên, hấp dẫn, dùng nhiều cách ví von, sao sánh độc đáo, sử dụng các thủ pháp trùng điệp, phóng đại để tạo ấn tượng mạnh mẽ, diễn tả được tính chất kì vĩ, hùng tráng của sự việc, hành động nhân vật.

- Ngôn ngữ: giàu hình ảnh, trang trọng, có tính bi hùng, thiêng liêng.

II. LUYỆN TẬP

Dựa vào đoạn trích, viết đoạn văn ngắn phân tích ý nghĩa của cái chết của Đăm Săn trong rừng Sáp Đen?

NL ngôn ngữ, giao tiếp

NL ngôn ngữ, giao tiếp

NL cảm thụ

NL tự học, ngôn ngữ, giao tiếp, giải quyết vấn đề

NL tự học, ngôn ngữ, giao tiếp, giải quyết vấn đề

NL tự học, ngôn ngữ, giao tiếp, giải quyết vấn đề

NL tự học, ngôn ngữ, giao tiếp, giải quyết vấn đề, văn học, thẩm mĩ

NL ngôn ngữ, tự học, giải quyết vấn  đề

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Vận dụng cao

 Nội dung, nghệ thuật của đoạn trích

Hình tượng người anh hùng Đăm Săn

Kể lại đoạn trích

Tìm hiểu NT của đoạn trích